Consul a.i.

Op 29 mei 1940 trekt hij net de deur achter zich dicht om naar huis te gaan, als de telefoon overgaat. Hij twijfelt, doorlopen of teruggaan en oppakken? Hij besluit tot het laatste, een besluit dat zijn hele leven op de kop zal zetten. Aan de telefoon is de Nederlandse Gezant van de Baltische Staten in Riga, De Decker. De man zit omhoog, de Nederlandse Consul in Kaunas is ontslagen vanwege zijn nazisympathieën.  Iemand moet hem vervangen en De Decker wil graag dat Zwartendijk dat gaat doen. Zwartendijk twijfelt, vindt het wel een heel grote vraag, hij heeft geen benul van diplomatieke of consulaire zaken. ‘Geeft niet’, zegt De Decker, u heeft een kantoor en u kunt mij altijd bellen. En zo geschiedt het dat Zwartendijk consul a.i. wordt.  

Curaçao

Er zijn veel Joodse vluchtelingen in Litouwen. Eén van hen brengt Zwartendijk op het idee om een ontsnappingsroute naar Curaçao te creëren. Met medeweten van De Decker schrijft Zwartendijk in de paspoorten van de vluchtelingen dat Curaçao geen visumplicht heeft.  De route gaat door Rusland naar Vladivostok, een oversteek naar Japan en van daar hopelijk verder naar een veilig oord.  Er is ook een doorreisvisum nodig. De Japanse consul Sugihara is bereid mee te werken. Al snel staan er rijen vluchtelingen op de stoep. Van ’s morgens vroeg tot in de avond worden paspoorten ingevuld om de vluchtelingen een kans te geven veilig gebied te bereiken. Maar hoelang blijft dat goed gaan?

Eerbetoon

Jan Brokken hoort toevallig van de route, tijdens een treinreis in Rusland vertelt een overlevende erover. Zijn nieuwsgierigheid is gewekt, hij gaat op zoek naar informatie en naar overlevenden of hun nabestaanden. ‘De Rechtvaardigen’ is zo een kritisch eerbetoon aan Zwartendijk en Sugihara geworden. Uiterst boeiend geschreven, zeer zorgvuldig gedocumenteerd en vol getuigenissen leest het als een spannende roman waarvan je maar één ding wil weten: hoe loopt dit af!